मेरो दशैं, हिजो र आज

खेतबारीभरी धानका बालाहरू झुलेका, पारिलो घाम, अलिअलि न्यानो, अलिअलि जाडो, आँगनमा सयपत्री र मखमलीहरू ढकमक्क फुलेको यस्तै-यस्तै चित्रहरूको छाप बनेर बसेका छन्, ‘दशैं’ मेरो मानसपटलमा ।

“तिमीलाई नेपाली अमेरिकन भन्छन्, जब ‘नेपाली’ शब्द अगाडी आउछ भने त्यो शब्दसंग सम्बन्धित सबै कुरा तिम्रो आफ्नो हुन्छ” ।

हाम्रो पुरानो पानासोनिक रेडियोमा मालश्रीको धुन बज्नु थालेपछि, नयाँ लुगाको आश, रातोमाटो लिन जाने म जस्तै उमेरका साथीहरूको लर्कोसंगै मनमा विभिन्न खाले उमंग लिएर हामी केटाकेटीहरू माझ दशैं आउथ्यो ।

तर अभिभावकहरूको कथा अर्कै हुन्थ्यो । कोही आफ्ना भकारी खोतलेर अन्न बेचेर दशैं खर्चको जोहो गर्थे, कोही आफुले पालेका कुखुरा बाख्राहरू बेचेर दशैं पार लाउथे त केही नभएकाहरू बारीको धान बेचेर दिने भाकामा इष्टमित्रहरूलाई ऋण पत्याउन भन्थे । जसरी होस्, त्यो बेला दशैं हामी सानालाई सधैं आईदियोस जस्तो र ठूलाबडालाई हत्तपत्त नआइदियोस जस्तो चाड थियो ।
दशैंको रूप र मनाउने तौरतरीकाहरू समय र परिस्थितीसंगै परिवर्तन हुँदै आयो ।

“मलाई दशैंको रमाइलो दिनहरूमध्ये हामीले तास खेल्दा बाबाको पैसा चोरेको खुब याद आउछ । बाबाले खुट्टाले थिचेर राख्नु भएको पैसा बिस्तारै चोर्थेम भाई र मैले, अनि अरू चै हॉंसेको हॉंस्यै गर्दथे ।”

उच्च शिक्षा हासिल गर्ने शिलशिलामा शहरतिर बसाईं सरियो । शहरको दशैं, गाउघरको जस्तो भएन । शहरमा गाउँघरको जस्तै सधैं काममा जोतिनु पर्दैनथ्यो । फेरि दशैंको छुट्टी पनि निकै लामो हुन्थ्यो त्यो बेला । त्यसैले मिठो खानु र रमाइलो गरेर समय बिताइन्थ्यो ।

मलाई दशैंको रमाइलो दिनहरूमध्ये हामीले तास खेल्दा बाबाको पैसा चोरेको खुब याद आउछ । बाबाले खुट्टाले थिचेर राख्नु भएको पैसा बिस्तारै चोर्थेम भाई र मैले, अनि अरू चै हॉंसेको हॉंस्यै गर्दथे । त्यसपछि त बाबाले थाहा पाउनुहुन्थो, अनि हामी सबै मरीमरी हॉंस्थ्यौं । मेरी आमालाई तास खेल्नु कहिलै रहर लागेन । बरू हामी लामो समयसम्म केही नखाइ तास खेलेको देखेर “खुब ठूलो काम गरेको छौ, भोक लाग्यो होला लौ खाउ“ भन्दै सेल, अचार तरकारीहरू ल्याएर खुवाउनु हुन्थ्यो । हामी लाज पचाएर हाँस्दै खान्थ्यौं ।

“सेलेब्रेटिङ्ग दशैं इज नट फ़र्गेटिङ्ग नेपाल एण्ड नट फ़र्गेटिङ्ग ‘हु यू आर’ !”

आजभोली , समयले घर्लकै कोल्टे फेर्यो । म जस्तै अनगिन्ती नेपालीहरू अर्काको भुमीलाई आफ्नो संझेर बाँच्न बाध्य छौं । यस्तो अवस्थामा दशैं आएर पनि त्यो रौनक र त्यो उमंग आउदैन । दशैंमा हुने त्यो चहलपहल यहॉं देख्न पाइदैन । टिका थाप्ने दिन पनि छुट्टीको दिनमा परे साइतमा लाउने हो, नत्र त आफ्नो काम र बच्चाहरूको स्कूल छुट्टी भएपछि मात्र लाइन्छ । तर जे भए पनि आफ्नो चाडपर्वहरू मनाउने भनेको हाम्रो मुटुमा रहेको एक टुक्रा माया हो आफ्नो देशको सम्झनामा।

त्यसैले म सधैं दशैमा टिका लगाइ दिन्छु आफ्ना नानीहरूलाई र संझाउछु – “तिमीहरूले पनि यो चलन सिकिराख्नु, किनभने चाडवाड भनेको पनि तिम्रो पहिचान हो । तिमीलाई अमेरिकन मात्र कसैले भन्दैन, तिमीलाई नेपाली अमेरिकन भन्छन्, जब ‘नेपाली’ शब्द अगाडी आउछ भने त्यो शब्दसंग सम्बन्धित सबै कुरा तिम्रो आफ्नो हुन्छ” ।

यसरी नै म हरेक चाडहरू मनाउदा मेरा छोरीहरूलाई चाडसंगसंगै नेपाल र नेपालीपनहरू घोकाउने कोशिश गर्छु । अब अहिले पनि दशैं नजिकिएको छ । फेरि मेरो भन्ने पालो आउदैछ, “सेलेब्रेटिङ्ग दशैं इज नट फ़र्गेटिङ्ग नेपाल एण्ड नट फ़र्गेटिङ्ग ‘हु यू आर’ !“

लेखिका हाल : टेक्सास, अमेरिका 

सम्बन्धित समाचार

कान्त ओलीको नयाँ गीत ‘बिहानी नहुदै’ सार्बजनिक (भिडियो सहित)

दाङ देउखुरी सेवा समाजको ‘तीज विशेष’ कार्यक्रम तयारी अन्तिम चरणमा,…

कान्त ओलीको नयाँ गीत ‘गोधुलीमा’ सार्बजनिक (भिडियो सहित)

गीतकार मन्जु कडेल साहसीको नयाँ गीत ‘संसार जिते मैले’ सार्बजनिक